Boşanma Halinde Velayetin Verilmesi ve Kişisel İlişkinin Düzenlenmesi
Boşanma, sadece eşler arasındaki hukuki bağın sona ermesi değil, aynı zamanda çocukların bakım, eğitim ve velayet haklarının düzenlenmesini gerektiren önemli bir süreçtir. Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesinin birinci fıkrası, boşanma halinde çocuğun velayetinin hangi ebeveyne verileceğini ve diğer ebeveynle nasıl bir kişisel ilişki kurulacağını düzenlemektedir.
Bu yazımızda, boşanma sonrası velayet kararlarının nasıl verildiği, çocuk ile ebeveyn arasındaki kişisel ilişkinin nasıl düzenlendiği ve mahkemenin bu süreçte hangi kriterleri dikkate aldığı detaylı şekilde ele alınacaktır.
1. Boşanma Halinde Velayetin Verilmesi
“Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.”
Bu hükme göre, boşanma sürecinde mahkeme, çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurarak velayetin hangi ebeveyne verileceğine karar verir.
Velayet Kararında Hâkimin Dikkate Aldığı Kriterler:
1. Çocuğun Yaşı ve Gelişim Durumu:
• 0-3 yaş arası çocuklar genellikle anne bakımına muhtaç kabul edilir ve velayeti çoğunlukla anneye verilir.
• 3-7 yaş arası çocukların yine anneye olan ihtiyacı devam etmekle birlikte, babanın da çocuğun bakımına katkısı göz önünde bulundurulur.
• 7 yaş ve üzerindeki çocukların eğitim, sosyal gelişim ve psikolojik ihtiyaçları dikkate alınarak hangi ebeveynde daha iyi gelişeceğine bakılır.
2. Ebeveynlerin Çocuğa Sağlayabileceği Bakım ve Eğitim Olanakları:
• Çocuğun yaşam standartlarının hangi ebeveyn yanında daha iyi olacağı dikkate alınır.
• Eğitim, sağlık ve barınma konularında ebeveynlerin ekonomik ve sosyal durumu değerlendirilir.
3. Çocuğun Psikolojik ve Duygusal Gelişimi:
• Çocuğun anne veya babasıyla güçlü bir duygusal bağının olup olmadığı dikkate alınır.
• Ebeveynlerden biriyle yaşamanın çocuğun psikolojik sağlığını olumsuz etkilemesi söz konusuysa, mahkeme çocuğun menfaatini koruyacak bir karar verir.
4. Ebeveynlerin Kusur Durumu:
• Şiddet, alkol ve madde bağımlılığı, çocuğa kötü muamele gibi durumlar varsa, bu ebeveynin velayeti alması zorlaşır.
• Mahkeme, çocuğun istismar veya ihmal edilmemesi için gerekli önlemleri alır.
5. Çocuğun Kendi Görüşü:
• Eğer çocuk belli bir yaşın üzerindeyse (genellikle 8 yaş ve üstü), mahkeme çocuğun hangi ebeveyni tercih ettiğini sorabilir.
• Ancak çocuğun tercihi kendi menfaatine aykırı bir durum yaratıyorsa, mahkeme farklı bir karar verebilir.
6. Ebeveynlerden Birinin Çocuğun Gelişimine Olumsuz Etkisi:
• Eğer bir ebeveyn çocuğun gelişimine zarar verecek bir hayat sürüyorsa (örneğin suçlu çevreyle ilişkili olması, psikolojik sorunları olması, çocuğa ilgisiz davranması vb.), mahkeme bu ebeveyne velayet vermez.
2. Velayet Almayan Ebeveynin Çocukla Kişisel İlişkisinin Düzenlenmesi
“Mahkeme, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.”
Boşanma halinde, çocuğun velayeti bir ebeveyne verilirken, diğer ebeveynin çocukla düzenli bir şekilde görüşebilmesi ve kişisel ilişki kurabilmesi için mahkeme tarafından bir görüşme takvimi belirlenir.
Kişisel İlişkinin Belirlenmesinde Dikkate Alınan Kriterler:
• Çocuğun yaşı ve günlük ihtiyaçları
• Çocuğun eğitim durumu
• Ebeveynlerin birbirleriyle olan ilişkileri ve çocuğa etkileri
• Çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığının korunması
Mahkemenin Düzenleyebileceği Kişisel İlişki Şekilleri:
1. Hafta sonları belirli saatler içinde görüşme hakkı verilmesi.
2. Bayram ve tatil dönemlerinde çocuğun diğer ebeveynle vakit geçirmesi.
3. Doğum günü ve özel günlerde ebeveynlerin çocukla bir araya gelmesine izin verilmesi.
4. Çocuğun belirli dönemlerde (örneğin yaz tatillerinde) diğer ebeveynin yanında kalmasına karar verilmesi.
5. Eğer çocuğun yaşı küçükse, belirlenen zamanlarda ebeveynin çocuğu görebileceği ortamların oluşturulması.
Not: Velayeti alan ebeveyn, diğer ebeveynin çocuğu görmesini keyfi olarak engelleyemez. Eğer böyle bir durum yaşanırsa, diğer ebeveyn mahkemeye başvurarak bu durumu düzelttirebilir.
3. Mahkemenin Karar Verme Süreci
Velayet ve kişisel ilişki düzenlemeleri yapılırken, mahkeme şu adımları izler:
1. Ebeveynlerin ve çocuğun dinlenmesi: Mahkeme, çocuğun ve ebeveynlerin görüşlerini alır.
2. Çocuğun üstün yararını değerlendirme: Çocuğun gelişimi, eğitimi ve duygusal ihtiyaçları dikkate alınır.
3. Velayetin hangi ebeveyne verileceğine karar verilmesi.
4. Velayeti almayan ebeveyn ile çocuğun kişisel ilişkisinin düzenlenmesi.
Mahkeme, verdiği velayet ve kişisel ilişki kararını çocuğun menfaati doğrultusunda değiştirme yetkisine sahiptir. Eğer ilerleyen süreçte çocuğun menfaati zarar görürse, velayet kararı değiştirilebilir.
4. Sonuç
Türk Medeni Kanunu Madde 182/1, boşanma halinde çocuğun velayetinin hangi ebeveyne verileceği ve velayeti almayan ebeveynin çocukla nasıl bir ilişki kuracağını düzenleyen önemli bir hukuki düzenlemedir.
• Velayet, çocuğun üstün yararı esas alınarak verilir.
• Velayeti alamayan ebeveynin çocuğuyla düzenli görüşebilmesi için kişisel ilişki takvimi oluşturulur.
• Velayeti alan ebeveyn, diğer ebeveynin çocukla görüşmesini engelleyemez.
• Mahkeme, çocuğun gelişimine zarar verecek durumları değerlendirerek velayet ve kişisel ilişki düzenlemelerini yapar.
Boşanma sürecinde çocuğun velayeti ve kişisel ilişkisi ile ilgili en doğru kararları alabilmek için uzman bir avukattan hukuki destek almak büyük önem taşımaktadır.